2017上半年四川公务员考试 3月21日报名 4月22日笔试
?l bòsch a l'é un material natural orgànich otnù dai branch e dal bion (tronch) dle piante legnose, prinsipalman conìfere e latifeuje. Compòst da selulòsa, lignin-a, e d'àutri component, a l'é stàit dovrà da l'òm p?r mileni p?r costrussion, fabricassion d'utiss, produssion d'energìa, e art. An Piemont, le foreste a son na part essensial dl'ambient e dl'economìa local.
Composission e produssion
[modìfica | modifiché la sorgiss]?l bòsch a l'é formà da fibre ?d selulòsa tenùe ansema da la lignin-a. Soa strutura a varia a sconda dla sòrt ?d pianta:
- Conìfere (bòsch tendr): Ch?rs lest, dovrà p?r costrussion e carta (es. sapin, pin).
- Latifeuje (bòsch dur): Pì dens e resistent, ideaj p?r mobilia (es. rol, fò).
La produssion a comprend ?l taj dle piante, ?l dissech d?l bòsch, e soa trasformassion an travajà (legnam, tàule, panej). An Piemont, l'industrie d?l bòsch a dòvro técniche moderne combinà a tradission antiche.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'usagi d?l bòsch a armonta a l'età ?d la pera, quand che j'òm a fabricavo utiss e soste. Ant ?l Medi Ev, ij bòsch piemontèis a j'ero sfrutà p?r costrussion ?d cese, castej, e pais ?d vilage. Ant ?l sécol XVIII, le valade alpin-e (es. Val Susa, Val Chison) a j'ero sènter ?d produssion ?d carbon vegetal e legnam p?r l'edilissia. Con la rivolussion andustrial, la domanda ?d bòsch p?r via ferà e minere a l'ha portà a na gestion pì organisà dle foreste.
Sòrt ?d bòsch
[modìfica | modifiché la sorgiss]Bòsch tendr: Da conìfere, facil da travajé (es. sapin, mal?zzo).
Bòsch dur: Da latifeuje, durativ (es. rol, ninsòla).
Bòsch pressà: Otnù an aglutinand d? scart ?d bòsch (es. panej, OSB).
Bòsch tratà: Tratà con preservant contra j'inset e l'umidità.
Utilisassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Edilissia (trav, paviment, coperture).
Mobilia (tàule, cadreghe, armari).
Energìa (ligna da feu, pellet).
Art e artisanà (sculture, instrument musicaj).
Papé (grassie a la selulòsa).
Riciclagi e sostenibilità
[modìfica | modifiché la sorgiss]?l bòsch a l'é rinovàbil s'a l'é gestì con responsabilità. ?l riciclagi a peul anclude:
- Riusagi d?l bòsch vej p?r mobij neuv.
- Trasformassion an pellet o panej pressà.
- Compostagi d? scart naturaj.
An Piemont, ij programa ?d gestion forestal sostenìbil (es. certificassion FSC) a garantisso na racòlta equilibrà, protegend la biodiversità.
Cultura piemontèisa e bòsch
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le foreste piemontèise, coma cole d?l Parch Natural ?d la Val Troncea o dla Val Granda, a son fondamentaj p?r l'identità locaj. L'artisanà d?l bòsch a l'é viv ant le valade alpine.